Qusheyrî  ve Gazalî gibi iyi eğitim görmüş nadir şahsiyetler istisna edile­cek olursa esasen bütün tasavvufçuların anlatım ve açıklama tarzları peri­şan, rasgele ve dağınıktır. Bu durum elbette ki Nakşibendîler için de aynen söz konusudur.



Genellikle bütün yazıp çizdiklerinde ve özellikle râbıtaya ilişkin olarak kaleme aldıkları mektup ve kitapçıklarda bir anlatım mantığına rastlamak mümkün değildir. Bu nedenle, yazılarında hiç bir metod ve disiplin yoktur.



Hiç kuşku yok ki anlatım mantığının temeli diyalektik kurallar üze­rinde kuruludur. Çünkü kanıtlamak, ilim kaynaklarına akılcı yollardan başvurmak suretiyle gerçekleri belli bir açıklama düzeni ve mantık silsilesi içinde ortaya çıkarma sanatıdır. Bu sanatın icrasında eğer tez ile ka­nıt ara­sında hiç bir ilgi ortaya konamazsa, ya da bu iki şey arasında herhangi bir ilgi yokken bunun var olduğu yolunda kuru bir inat sergilenirse bunda artık bir anlatım mantığı aramak abes olur. Doğrusu böyle bir tutuma, müzmin bir megalomani tezahürü demek daha doğru olur.



Nitekim râbıta konusunda Nakşibendîlerin sergilediği inat aynen böy­le­dir.



İşte örnekleri:



Son dönem Nakşî şeyhlerinden İsmet Garibullah râbıtasız çalışan insa­nın deli olduğuna kesin şekilde hükmetmekte ve bu konuda aynen şunları söy­lemektedir:



«Bin yıl olsa ah vah sırr-u celî,



Hakka vasıl kimsenin olmaz dili ;



Manevi sohbetle vasıl her velî ;



Râbıtasız sa'yeden mutlak deli.»[36]



 



Demek ki bir insan eğer gidip bir Nakşî şeyhine bağlanmamışsa ve tabi­atıyla “mürşidsiz olduğu için“ böyle birinin şeklini de zihninde canlandır­maksızın çalışıyorsa (yani ibâdet ediyorsa!) o insan, İsmet Efendi'ye göre mutlak surette delidir!  Bu konudaki kanıtı da aynen, kendisinden önceki şeyhlerin ileri sürdüğü gibi Tevbe Sûresi'nin 119'uncu âyetidir (!)[36]



Bir başka örnek de Halid Bağdadî'ye mal edilen Risâle-i Hâlidiyye  tercü­mesindeki şu ifadelerdir:



«Eğer denilirse ki râbıtaya delil-i sâbit var mıdır ? Biz deriz ki:



–Naam, (yani evet) kitab ve sünnet ve kıyas ile delil sabittir. Emma kitâb ile sübûtu, Hak Teâlâ'nın "ve'bteğû ileyhi'l-vesîlete" kavl-i şerifidir.»[36]



Ne ilginçtir ki Nakşibendîler bu kitabın Halid Bağdâdî'ye ait olup olma­dığını bile şimdiye kadar kanıtlayamamışlardır. Çünkü bu kitapçık onların iddiasına göre Bağdâdî tarafından yazılmış olan Arapça bir metnin tercüme­sidir. Bu metnin nerede olduğu hakkında ise hiç bir şey söylememektedir­ler. Hal böyle iken râbıtanın, sözde Allah'ın kitabında ve Rasulullah (s)'ın sünnetinde sabit delilleri bulunduğunu bu kitapçığa dayanarak söy­lemekte­dirler!



Allah'ın kitabından, davâlarına kesin birer delil olarak ileri sürdükleri Tevbe Sûresi'nin 119'uncu ve Mâide Sûresi'nin 35'inci âyet-i kerîmelerinden râ­bıta diye bir anlam çıkarmak, Nakşibendîlikteki mantık iflasının sadece bir tek kanıtı değil, görüldüğü üzere bu düşünceyle sergile­dikleri anlatım üs­lûbu da onla­rın ilim divanında ne duruma düştüklerini açıkça ortaya koy­maktadır.



Bir tarîkat şeyhine bağlanmayı, ondan sonra da belli bir şekilde hareket­siz oturup o insanı zihinde canlandırmayı ve onun (her ne demekse) rûhâ­niyetinden medet ummayı bu iki âyet-i kerîme ile açıklamaya çalışmak acaba hangi ilgiyle mümkün olabilmektedir?



Aslında Nakşibendîler bu perişan mantığın sıkıntısını çekmiyor değil­ler. Nitekim onlara bu yüzden yönelebilecek eleştirileri başlarından sava­bilmek için bakınız, Mâide Sûresi'nin 35'inci âyet-i kerîmesiyle ilgili ola­rak neler söy­lüyorlar:



«Eğer denilirse ki: Burada vesîleden murâd, râbıtadan gayrıdır; Biz de­riz ki:  Mefhum âmdır. (kavram geneldir.) Taleb-i vesîle ile emir sabit oldu ise râbıta vesâilin efdalıdır.»[36]



 Dikkat edilecek olursa Nakşî rûhânileri bu anlatımla öyle karanlık bir dehlizin içinde dolaşıyorlar ki aslında neyi kanıtlamaya çalıştıkları da belli değildir. Çünkü Mâide Sûresi'nin 35'inci âyet-i kerîmesini, temelde râbıtayı kanıtla­mak için burada ileri sürdükleri halde konuyu hemen saptırıp bu kez «vesîle» kavramı üzerine dikkatleri çekmeye çalışmaktadırlar. Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak için (hayırlı ve yararlı işlerden başka bir şey olma­yan) «vesîle» yi, sanki Müslümanlar inkâr ediyormuş gibi onu râbıtanın ye­rine koyarak böyle hileli bir yoldan savunmaya geçmektedirler.



Acizliğin ve çaresizliğin zoru altında ezilen Nakşîler, hiç bir zaman ken­dilerini ciddiye almamış olan İslâm âlimlerinin muhtemel bir itirazını sü­rekli olarak hesaplamış olmalıdırlar ki râbıta meselesini işledikleri he­men her yerde hayâlî bir düşman karşısında yaşamış ve zaman zaman dille­rini sertleştirerek saldırgan bir tavır da almışlardır. Bu suretle Naşibendîlikte «münkirlik edebiyatı» da diyebileceğimiz bir hakaret üslûbu gelişmiştir.



İşte bu üslûbun örneklerinden birkaçı:



Halid Bağdâdî'nin, İstanbullu Muhammed Es'ad Efendi'ye gönderdiği ileri sürülen mektubun hemen ilk satırlarında aynen şu ifadeler yer almak­tadır:



«Hakikatın sırrından gâfil bazı kimseler, râbıtayı tarîkatta bir bid'at (yani tarîkata keyfi olarak sonradan ilave edilmiş bir husus) sayıyorlar. Ona, asıl­sız ve gerçek tarafı olmayan bir şeydir, diyorlar. Bilakis o, bizim Yüce Nakşibendî Tarîkatımızın büyük prensiplerinden biridir. Hatta gerçeğe er­mek yolunda -Aziz Kitab'a- (Kur'ân-ı Kerîm'e) ve Hz. Peygamber (s)'in sünnetine tutunduktan sonra, yapışılması gereken sebeplerin en büyükle­rinden biridir. »[36]



Halid Bağdâdî'nin mürîdlerinden Mustafa Fevzi de bu konuda şey­hini izleyerek râbıta aleyhdarlarını aşağıdaki beyitlerde şöyle kötülemekte­dir:



«Bazı câhiller edermiş qıyl-u qâl,



Herze gûyân-u şerîr-u bed maqâl ;



Za'mederlermiş ki gûya râbıta,



Küfrimiş, mezmûm imiş hem vâsıta,



Şeyhe eylermiş perestiş salikîn,



Eylemişler ihtirâ' bir başka dîn,



Sümme hâşa, Sümme hâşa yâ kerîm,



Bu söze estağfirullah'el azıym. »[36]



Keza  Halid Bağdâdî'ye ait olduğu söylenen Risâle-i Hâlidiyye'de, Hz. Ebubekr'in tuvalette bulunurken Hz. Peygamber (s)'i düşünmekten rahatsız olduğu ve bunu kendisine anlattığı nakledilmekte, bunun da râbıtaya bir kanıt olduğu ileri sürülürken sözde esas amacın, zihinde canlandırılan kimsenin bizzat kendisi olmadığı, bilakis onun bir araç olduğu ifade edil­mekte ve nihâyet: «Münkirler, emreyn beynini fark ve temyizden kasırlardır.» (yani: İnkar edenler, bu iki şey arasındaki farkı algılayabilecek basiret ve anlayıştan yoksundurlar.) diyerek râbıtayı kabul etmeyenler bu suretle aşağılanmak­tadır.



Özellikle Necip Fazıl Kısakürek'in, râbıtaya karşı çıkabileceklere yağdır­dığı hakaretler dikkat çekicidir. Şeyhinin bu konudaki bir kitapçığına yazdığı giriş bölümünde aynen şu sözleri sarf etmektedir:



«Sonsuzluğa eriş ve sonsuzlukta oluş sırrının mukaddes rejimini nokta nokta çizen bu eseri, ulvi gayesinin yanı başında, dini esrar ve derinlik bu­udundan mahrum bırakmak isteyen ve gûya dinden yana geçinen bazı maddeci mankafalara indirilmiş bir balyoz mahiyetini taşıyor.»[36]



 Bu Nakşibendî şâirin, edebî ve havalı bir üslûpla Arvâsî'nin Râbıta Risâlesi'ni ,«Sonsuzluğa eriş ve sonsuzlukta oluş sırrının mukaddes reji­mini nokta nokta çizen..»  bir eser diye göklere çıkararak onu balyoz gibi üzerlerine indirdiği ve “mankafa“ diyerek aşağıladığı insanlar, hiç kuşku­suz Allah'ın Yüce Kitabı'nı ve Rasûlullah (s)'ın Sünnet-i Senniyyesi'ni, bir avuç Nakşibendînin cür'et ettiği gibi Patanjali meditasyonu ile çarpıtma­yan, bilakis bu iki nur kaynağına sıkıca bağlı olan birkaç yüz bin Müminden başka kimseler değildir! 



Nakşi okur-yazarlarında kendini gösteren bu râbıta paranoyasının, as­lında pek zorlayıcı bir nedeni de yoktur. Nitekim şimdiye kadar râbıtaya karşı kampanya açmış birine rastlanmamıştır. Çünkü râbıta çok yeni bir me­seledir de ondan. Şuna inanılmalıdır ki çok önceleri değil, Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi zamanında bile bu konu eğer Müslümanların gündemine gelmiş olsaydı bu zat mutlak surette râbıta hakkındaki kanâatini ortaya ko­yacaktı. Zaten râbıtanın ne olduğunu ve Nakşibendîlik doktrinine ne za­man ve hangi kaynaklardan, hangi nedenlerle İslâm'a sızdırıldığını mey­dana çıkaran kanıtlardan biri de budur. Ve çünkü eğer râbıta çok eski bir mesele olsaydı, İslâm âlimleri onu mutlak surette işleyecek, Kur'ân ve Sünnet'in süzgecinden geçirecek ve hakkındaki ictihadlarını ortaya koya­caklardı.



Esasen râbıtanın çağımızda tartışma gündemine getirilmiş olması bu konuda akla gelebilecek birçok soruyu kendiliğinden cevaplamakta ve bu inanışın içyüzünü ortaya sermektedir.



İşte bu gerçekler karşısında Nakşibendî Tarîkat çevreleri, davâlarını ka­nıtlayabilecek durumda olamadıkları için bu kez ilmin kabul edemeyeceği yolları izlemekte ve yukarıdaki örneklerde görüldüğü üzere Müslümanlara hakaret etmek suretiyle rahatlamaya çalışmaktadırlar.