Kur'an'da İstiâze:
Âze, yeûzu, avzen, ıyâzen, meâzen. Allaha sığınmak anlamında istiâze ve bu kelimenin kökü olan âze ve türevleri Kurân-ı Kerimde toplam 17 yerde geçmektedir. Allahı sığın anlamında isteız 4 yerde[505] geçmekte, ben sığınırım anlamında eûzu kelimesi 7 yerde[505], ben sığındım anlamına gelen uztu 2 yerde[505] kullanılır. Yine sığınırlar anlamındaki yeûzune kelimesi 1 yerde[505] onu sığındırıyorum, sığınmasını temin ediyorum, ısmarlıyorum manasına gelen uîzuhâ 1 yerde[505] ve yine sığınırım anlamında kullanılan meâz kelimesi de iki yerde[505] kullanılır.[505]
Allah (c.c.) şöyle buyuruyor:
a) Sığınırım anlamında Meâz kelimesi:
Evinde kalmakta olduğu kadın, ondan murad almak istedi ve kapıları sımsıkı kapatarak: İsteklerim senin içindir, gelsene dedi. Dedi ki: Allaha sığınırım. Çünkü o benim efendimdir, yerimi güzel tutmuştur. Gerçek şu ki zalimler kurtuluşa ermez. (Yusuf: 12/23)
Dedi ki: Eşyamızı kendisinde bulduğumuzun dışında, birisini alıkoymamızdan Allaha sığınırız. Yoksa bu durumda kuşkusuz biz zalim oluruz. (Yusuf: 12/79)
b) Ben sığındım anlamında uztu kelimesi:
Musa dedi ki: Gerçekten ben hesap gününe inanmayan her mütekebbirden, benim de Rabbim, sizin de Rabbinize sığındım. (Mü'min: 40/27)
(Musa dedi ki:) Ve doğrusu ben, sizin taşa tutmanızdan benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olana sığındım. (Duhan: 44/20)
c) Ben sığınırım anlamında eûzu kelimesi:
Hani Musa kavmine: Allah muhakkak sizin bir sığır kesmenizi emrediyor. demişti. Bizi alaya mı alıyorsun? dediler. Cahillerden olmaktan Allaha sığınırım. dedi. (Bakara: 2/67)
(Nuh) Dedi ki: Rabbim, bilgim olmayan şeyi Senden istemekten Sana sığınırım. Ve eğer beni bağışlamaz ve beni esirgemezsen, hüsrana uğrayanlardan olurum. (Hud: 11/47)
(Meryem, insan şeklinde gelen melekten korkarak) Dedi ki: Gerçekten ben. Senden Rahmana sığınırım. Eğer takva sahibiysen. (Meryem: 19/18)
"Ey Muhammed! de ki: Rabbim! Şeytanların vesvesesinden sana sığınırım. Rabbim! Yanımda bulunmalarından da sana sığırınım." (el-Müminûn, 23/97-98)
"Ey Muhammed! De ki: Sığınırım, sabahın Rabbine; yarattıklarının şerrinden, çöktüğü vakit karanlığın şerrinden, düğümlere üfleyenlerin şerrinden, haset ettiği vakit, haset edenin şerrinden." (el-Felâk: 113/1-5)
"Ey Muhammed! de ki: Cin ve insanlardan olan ve insanların kalblerine vesvese veren, o sinsi vesvesecinin şerrinden, insanların Rabbi, insanların mâliki ve insanların mâbudu olan, Allah'a sığınırım." (en-Nâs, 114/ 1-6)
d) Sığınırlar anlamına gelen yeuzune kelimesi:
Bir gerçek de şu ki: İnsanlardan bazı kimseler cinlerden bazı kimselere sığınırlardı da bununla onların azgınlıklarını artırırlardı. (Cin: 72/6)
e) Onu sığındırıyorum, sığınmasını temin ediyorum, ısmarlıyorum manasına gelen uîzuhâ kelimesi:
Fakat onu doğurduğunda Allah onun ne doğurduğunu daha iyi bilirken- dedi ki: Rabbim, doğrusu bir kız doğurdum. Erkek ise, kız gibi değildir. Ona Meryem adını koydum. Ben onu ve soyunu o taşa tutulmuş şeytandan Sana sığındırırım. (Al-i İmran: 3/36)
f) Allaha sığın anlamına gelen isteiz kelimesi:
Ne zaman şeytandan bir kötü düşünce seni dürterse hemen Allaha sığın. Çünkü O Semîdir, Alîmdir. (Araf: 7/200)
"Kur'an oku(mak iste) diğin zaman kovulmuş şeytandan Allah'a sığın" (en-Nahl: 16/98)
Şüphesiz, kendilerine gelmiş bulunan hiç bir delil olmaksızın, Allahın ayetleri konusunda mücadele edenlere gelince; onların göğüslerinde kendisine ulaşamayacakları bir büyüklükten başkası yoktur. Artık sen Allaha sığın! Şüphesiz O, Semîdir, Alîmdir. (Mü'min: 40/56)
"Eğer seni şeytan dürter, kışkırtırsa hemen Allah'a sığın." (Fussılet: 41/36)
İstiaze ile ilgili diğer ayetlerden bazıları:
Allah, hiç kimseye gücünün yettiğinden başkasını yüklemez. Kazandığı kendine, işlediği de aleyhinedir. Rabbimiz, unutur veya yanılırsak bizi sorumlu tutma! Rabbimiz bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır yük yükleme! Rabbimiz, gücümüzün yetmeyeceği şeyi bize taşıtma! Bizden affet, bizi bağışla, bize merhamet et! Sen bizim mevlamızsın, kafirler topluluğuna karşı bize yardım et!.. (Bakara: 2/286)
Ey iman edenler! Bir toplulukla karşı karşıya geldiğiniz zaman, dayanıklılık gösterin ve Allahı çokça zikredin. Ki kurtuluş bulasınız. (Enfal: 8/45)
Dediler ki: Biz Allaha tevekkül ettik; Rabbimiz, bizi zulmeden bir kavim için bir fitne kılma. Ve bizi kafirler topluluğundan rahmetinle kurtar. (Yunus: 10/85-86)
Rabbimiz bizi inkar edenler için fitne kılma ve bizi bağışla Rabbimiz, Şüphesiz Sen Aziz ve Hakîmsin. (Mümtahine: 60/5)[505]
Rasulullah (s.a.v.) zamanındaki bazı müşrikler, geceleyin bir vadiye indikleri ve sıkıntıya düştükleri zaman Allaha değil de cinlerden bazılarına sığınırlardı. Bununla cinlerin azgınlık, sapıklık, kibir ve günahlarını artırırlardı. Allah (c.c.) bu konuda şöyle buyuruyor:
Bir gerçek de şu ki: İnsanlardan bazı kimseler cinlerden bazı kimselere sığınırlardı da bununla onların azgınlıklarını artırırlardı. (Cin: 72/6)
Nebi ve rasuller, salih kimseler günah işlemekten, kafirlerin şerrinden, hesap gününe inanmayan her kibirliden, büyüklük taslayıp, delilsiz olarak Allah'ın ayetleri hakkında tartışanlardan, cahillerden olmaktan ve içyüzünü bilmediği bir şeyi Allah'tan istemekten Allah'a sığınmışlardır. Tüm müslümanlar da rasulleri örnek almalı, tüm kötülüklerden Allaha sığınmalı, Ona yönelmeli, Ondan yardım istemelidir.[505]
Allah (c.c.) şöyle buyuruyor:
a) Sığınırım anlamında Meâz kelimesi:
Evinde kalmakta olduğu kadın, ondan murad almak istedi ve kapıları sımsıkı kapatarak: İsteklerim senin içindir, gelsene dedi. Dedi ki: Allaha sığınırım. Çünkü o benim efendimdir, yerimi güzel tutmuştur. Gerçek şu ki zalimler kurtuluşa ermez. (Yusuf: 12/23)
Dedi ki: Eşyamızı kendisinde bulduğumuzun dışında, birisini alıkoymamızdan Allaha sığınırız. Yoksa bu durumda kuşkusuz biz zalim oluruz. (Yusuf: 12/79)
b) Ben sığındım anlamında uztu kelimesi:
Musa dedi ki: Gerçekten ben hesap gününe inanmayan her mütekebbirden, benim de Rabbim, sizin de Rabbinize sığındım. (Mü'min: 40/27)
(Musa dedi ki:) Ve doğrusu ben, sizin taşa tutmanızdan benim de Rabbim, sizin de Rabbiniz olana sığındım. (Duhan: 44/20)
c) Ben sığınırım anlamında eûzu kelimesi:
Hani Musa kavmine: Allah muhakkak sizin bir sığır kesmenizi emrediyor. demişti. Bizi alaya mı alıyorsun? dediler. Cahillerden olmaktan Allaha sığınırım. dedi. (Bakara: 2/67)
(Nuh) Dedi ki: Rabbim, bilgim olmayan şeyi Senden istemekten Sana sığınırım. Ve eğer beni bağışlamaz ve beni esirgemezsen, hüsrana uğrayanlardan olurum. (Hud: 11/47)
(Meryem, insan şeklinde gelen melekten korkarak) Dedi ki: Gerçekten ben. Senden Rahmana sığınırım. Eğer takva sahibiysen. (Meryem: 19/18)
"Ey Muhammed! de ki: Rabbim! Şeytanların vesvesesinden sana sığınırım. Rabbim! Yanımda bulunmalarından da sana sığırınım." (el-Müminûn, 23/97-98)
"Ey Muhammed! De ki: Sığınırım, sabahın Rabbine; yarattıklarının şerrinden, çöktüğü vakit karanlığın şerrinden, düğümlere üfleyenlerin şerrinden, haset ettiği vakit, haset edenin şerrinden." (el-Felâk: 113/1-5)
"Ey Muhammed! de ki: Cin ve insanlardan olan ve insanların kalblerine vesvese veren, o sinsi vesvesecinin şerrinden, insanların Rabbi, insanların mâliki ve insanların mâbudu olan, Allah'a sığınırım." (en-Nâs, 114/ 1-6)
d) Sığınırlar anlamına gelen yeuzune kelimesi:
Bir gerçek de şu ki: İnsanlardan bazı kimseler cinlerden bazı kimselere sığınırlardı da bununla onların azgınlıklarını artırırlardı. (Cin: 72/6)
e) Onu sığındırıyorum, sığınmasını temin ediyorum, ısmarlıyorum manasına gelen uîzuhâ kelimesi:
Fakat onu doğurduğunda Allah onun ne doğurduğunu daha iyi bilirken- dedi ki: Rabbim, doğrusu bir kız doğurdum. Erkek ise, kız gibi değildir. Ona Meryem adını koydum. Ben onu ve soyunu o taşa tutulmuş şeytandan Sana sığındırırım. (Al-i İmran: 3/36)
f) Allaha sığın anlamına gelen isteiz kelimesi:
Ne zaman şeytandan bir kötü düşünce seni dürterse hemen Allaha sığın. Çünkü O Semîdir, Alîmdir. (Araf: 7/200)
"Kur'an oku(mak iste) diğin zaman kovulmuş şeytandan Allah'a sığın" (en-Nahl: 16/98)
Şüphesiz, kendilerine gelmiş bulunan hiç bir delil olmaksızın, Allahın ayetleri konusunda mücadele edenlere gelince; onların göğüslerinde kendisine ulaşamayacakları bir büyüklükten başkası yoktur. Artık sen Allaha sığın! Şüphesiz O, Semîdir, Alîmdir. (Mü'min: 40/56)
"Eğer seni şeytan dürter, kışkırtırsa hemen Allah'a sığın." (Fussılet: 41/36)
İstiaze ile ilgili diğer ayetlerden bazıları:
Allah, hiç kimseye gücünün yettiğinden başkasını yüklemez. Kazandığı kendine, işlediği de aleyhinedir. Rabbimiz, unutur veya yanılırsak bizi sorumlu tutma! Rabbimiz bizden öncekilere yüklediğin gibi bize de ağır yük yükleme! Rabbimiz, gücümüzün yetmeyeceği şeyi bize taşıtma! Bizden affet, bizi bağışla, bize merhamet et! Sen bizim mevlamızsın, kafirler topluluğuna karşı bize yardım et!.. (Bakara: 2/286)
Ey iman edenler! Bir toplulukla karşı karşıya geldiğiniz zaman, dayanıklılık gösterin ve Allahı çokça zikredin. Ki kurtuluş bulasınız. (Enfal: 8/45)
Dediler ki: Biz Allaha tevekkül ettik; Rabbimiz, bizi zulmeden bir kavim için bir fitne kılma. Ve bizi kafirler topluluğundan rahmetinle kurtar. (Yunus: 10/85-86)
Rabbimiz bizi inkar edenler için fitne kılma ve bizi bağışla Rabbimiz, Şüphesiz Sen Aziz ve Hakîmsin. (Mümtahine: 60/5)[505]
Rasulullah (s.a.v.) zamanındaki bazı müşrikler, geceleyin bir vadiye indikleri ve sıkıntıya düştükleri zaman Allaha değil de cinlerden bazılarına sığınırlardı. Bununla cinlerin azgınlık, sapıklık, kibir ve günahlarını artırırlardı. Allah (c.c.) bu konuda şöyle buyuruyor:
Bir gerçek de şu ki: İnsanlardan bazı kimseler cinlerden bazı kimselere sığınırlardı da bununla onların azgınlıklarını artırırlardı. (Cin: 72/6)
Nebi ve rasuller, salih kimseler günah işlemekten, kafirlerin şerrinden, hesap gününe inanmayan her kibirliden, büyüklük taslayıp, delilsiz olarak Allah'ın ayetleri hakkında tartışanlardan, cahillerden olmaktan ve içyüzünü bilmediği bir şeyi Allah'tan istemekten Allah'a sığınmışlardır. Tüm müslümanlar da rasulleri örnek almalı, tüm kötülüklerden Allaha sığınmalı, Ona yönelmeli, Ondan yardım istemelidir.[505]
i1 harfi
- İBÂHİYYE
- İBDÂ
- İBN KESİR
- Tefsiru'l-Kur'âni'l-Azîm:
- İBN MACE
- Sünen-i İbn Mâce:
- İBN TEYMİYYE
- İBNU'S-SEBİL
- İBRA
- İBRAHİM SÛRESİ
- İBRÂNÎ
- İBTİLÂ'
- İCÂBET
- İCAP VE KABUL
- a) Sözle icap ve kabul:
- Sıygaların İcap ve Kabulde Etkisi:
- b) Mektup, elçi, telefon vb. ile icap ve kabul:
- c) Teâtî yolu ile icap ve kabul:
- İCARETEYN
- İCÂZET
- İCBÂR
- İCMA'
- İcmaın Mertebeleri:
- l) Sarih İcma:
- 2) Sükûtî İcma:
- 3) Müctehidlerin Belli Bir Ortak Noktada İttifak Etmeleri:
- İCMA-İ ÜMMET
- İCMÂLÎ ÎMAN
- İCRÂ
- Mahkeme Kararlarının İcrâ ve İnfazı: