1-  İnsan, kendisini tanımazsa zalim ve cahil kalır. (Bkz. 33/Ahzâb, 72)



2-  Bazan Allah’ın nimetlerini görmezlikten gelerek nankörlük yapar. (Bkz. 22/Hac, 66)



3- İnsan, bazan kendini yeterli zanneder ve Allah’a ihtiyaç duymadığı anlayışıyla tuğyan eder (azar, taşkınlık yapar). (Bkz. 96/Alak, 6-7)



4-  İnsan, işlerinde çoğu zaman acelecidir. (Bkz. 17/İsrâ, 11)                                                           



5-  İnsan, zorluklarla karşı karşıya gelince Allah’ı hatırlar. Zorluklar geçip gidince sanki hiç bir olay olmamış gibi Allah’ı unutur. (Bkz. 10/Yûnus, 12)



6-  Allah’ın keremini unutarak cimrileşir. (Bkz. 17/İsrâ, 100)



7-  İnsan, hırs ve ihtiraslarla donatılmış bir varlıktır. (Bkz. 70/Meâric, 19)



8- İnsan, eğer kötülük görürse inler, sızlanır, bağırır ve yardım ister. Eğer kendisine nimet verilirse cimrileşir. (70/Meâric, 20 - 21)



9- İnsan zayıf yaratılmıştır; âcizdir.  (Bkz. 4/Nisâ, 28)



Görüldüğü gibi, Kur’an-ı Kerim’e göre insanın iki ayrı cephesi vardır. Hayır ve şer tarafları. Kur’an-ı Kerim’de sayılan  iyi, üstün özellik ve kabiliyetler insanın özünde potansiyel olarak mevcuttur. İnsan, bunları açığa çıkarmak ve kuvvetlendirmekle görevlidir. İnsandaki zalim, cahil ve nankör oluşu gibi olumsuz özellikler, insanın fıtratında var olan ve dışa yansıması kaçınılmaz nitelikler olmayıp, potansiyel olarak kendisinde bu vasıflar vardır; insan selim fıtratını bozmadıkça bunlar dışa yansımaz. Mesela, insanın cahil ve nankör oluşu, emaneti yüklenmeyi kabul edişinden dolayı değil; emanetin gereğini yapmamasından kaynaklanmaktadır.



Ancak iman ve takva ile insandaki kötü özellikler bastırılır, güzel vasıflar ortaya çıkar ve gelişir. Eğer iman olmazsa, bütün bu iyi kabiliyetler, nefs-i emmârenin hakimiyetine geçer ve insan Kur’an-ı Kerim’de beyan edilen kötülüklere esir olur. Yani insan, gerçekten iman edince insanlaşır. İmansız insanın insanlığı noksan olup ihtiraslarla, sömürücülükle, cimrilik ve kan dökücülükle insan, vahşi hayvanlardan daha da vahşileşir. [505]